“`html

Danimarka’nın AB Dönem Başkanlığı ve Tarımın Geleceği Üzerine Tartışmalar

Danimarka’nın Avrupa Birliği’ndeki dönem başkanlığı, kıtanın tarımsal geleceği hakkında önemli tartışmaların yaşandığı bir dönemi temsil ediyor. Kopenhag, bu meselede iklimin odak noktası olma arzusu taşıyor.

Tarımsal emisyonların vergilendirilmesi amacıyla tarihi bir iç anlaşmanın ardıdan, Danimarka’nın yeşil politika konusundaki “yüksek hedeflerini” vurgulayan yetkililer, gelecek için umut verici adımlar atıyor. Yeşil Geçiş Bakanı Jeppe Bruus, Danimarka’nın altı aylık başkanlığını çiftçilerle birlikte hareket ederek, geçen yıl imzalanan Yeşil Üçlü Anlaşma’nın sağladığı nadir siyasi konsensüsü dikkate alarak geliştirmek istiyor.

Ancak Danimarka, Temmuz ayından itibaren AB Konseyi’nde liderlik etmek üzere hazırlanırken, iklim konusundaki karşıt görüşlerin olduğu bir ortamda mesaj vermek durumunda kalıyor. Uzun sürdürülen çiftçi huzursuzluğunun yanı sıra, Avrupa Parlamentosu’ndaki sağa kayış ve Ursula von der Leyen’in Yeşil Mutabakat’tan geri adım atması, Danimarka’nın başkanlığını zorlayacak unsurlar arasında. Burada ilerleme yerine yangın söndürme hala ön planda.

Bruus, bir röportajında; “Krizlerin çoğunu çözme potansiyelimiz var – iklim değişikliği, biyoçeşitlilik kaybı, istihdam yaratma gibi önemli konularda ilerlemek mümkün. Gıda güvenliğini de sürdürülebilir biçimde sağlayabiliriz,” şeklinde konuştu. “Bunu, güçlü yönlerimizi bir araya getiren bir görev olarak görüyoruz.”

Bu öneri, çevreci topluluklar tarafından olumlu karşılanabilir; ancak Danimarka’nın karar alma süreci birçok kısıtlama ile sınırlıdır.

Danimarka’nın Başarıları ve Avrupa’nın Kısıtları

Geçen yıl, Danimarka tarımdan kaynaklanan sera gazı emisyonlarına vergilendirme getiren dünyadaki ilk ülke oldu; bu, Yeni Zelanda gibi iklim konusundaki öncü ülkelerin dahi gerçekleştiremediği bir adım. Yeşil Üçlü Anlaşması kapsamında, hayvancılık emisyonları 2030’dan itibaren vergilendirilecek ve bu gelirler yeşil projelerin desteklenmesi ve çiftçilere yardımcı olmak için kullanılacak.

Bu anlaşma sadece hırsla değil, zorunluluk nedeniyle de şekillendi. Çünkü tarım, Danimarka’nın toplam sera gazı emisyonlarının yaklaşık %29’unu ve metan ile azot oksitin %80’ini oluşturuyor; bunun büyük bir kısmı hayvancılıkla ve gübre kullanımından kaynaklanıyor.

Hükümet, 2030 yılına kadar ulusal emisyonları %70 azaltma hedefi koyarak, çiftçilik alanında harekete geçilmezse olası sonuçların ciddiyetini ortaya koymuş oldu. Yeşil Üçlü Anlaşması, aşamalı vergi uygulamalarını biyolojik çeşitlilik, turba arazileri restorasyonu ve çiftçilerin adaptasyonu için kaynak sağlayarak dengelemeyi amaçlıyor; tüm bunları yaparken sektörü ekonomik açıdan ayakta tutmayı da hedefliyor.

Bu süreç, üstten bir müdahale ile değil, hükümetin, çiftçiler, endüstri ve çevre gruplarını bir araya getiren Danimarka’nın geleneksel üçlü modeli aracılığıyla yürütüldü. Bruus, hükümetin vergi belirlemesini “çiftçi topluluğuna karşı” olarak tasarlamaktan uzak durduğunu ve toplanan her kronun sektöre yeniden yatırım yapılacağını vurguladı.

Danimarka’nın iç siyasi durumu, nispeten sorunsuz bir ortam sağlarken, aynı durum Brüksel için geçerli değil. Yeşil politikalara karşı çıkan tepkiler, düzenlemelerin azaltılmasına yönelik hareketleri artırmaya başlayan düzene bağlı bir zemin yarattı.

Danimarka’nın Zorlu Görevleri ve Siyasi Rüzgarlar

Danimarka’nın dönem başkanlığı, AB’nin 2028’den 2034’e kadar geçerli olacak bir sonraki orta vadeli bütçesi hakkında erken tartışmalar sırasında gerçekleşecek olup, tarımsal harcamalar ve gelecekteki Ortak Tarım Politikası üzerindeki etkileri netleşiyor. Ayrıca, yeni genomik teknikler ve hayvancılık kuralları gibi daha önce gündeme gelen konularla ilgili tartışmaları da devralacak gibi görünüyor.

Geçtiğimiz yıl çiftçilerin protestoları, Von der Leyen’i tarım sektörüyle “stratejik bir diyalog” başlatmaya yöneltti; bu diyalog ise, yeşil hedefler açısından sınırlı bir çerçeve içerisinde gelişti. AB’nin çiftçiler üzerinde daha fazla yeşil baskı uygulama niyetinde olduğu görünürken, birçok hükümet, çiftçilerin üzerindeki yükleri hafifletmek için daha esnek kurallar kabul etme eğiliminde.

Danimarka’nın iklim güvenilirliği, eleştirilere karşı bağışık kalmadı. Yeşil Üçlü Anlaşması üzerindeki eleştiriler, tarımsal karbon vergisinin sistemsel değişim üzerinde etkisinin sınırlı olduğunu savunuyor. 2030’da metrik ton başına 120 kron ile başlayan vergi, 2035’e kadar 300 krona yükselebilir; bu, sanayi ortalamalarının yalnızca yarısı kadar bir rakam.

Diğerleri ise, biyokömür ve metan inhibitörleri gibi henüz kanıtlanmamış teknolojilere aşırı bağımlılığına dikkat çekiyor. Bu durum, emisyonlarını azaltmaya yönelik çaba sarf eden çiftçileri cezalandırma riski taşıyor.

“Bu bir çözüm değil, yalnızca bir başlangıç,” diyor konuyu yakından takip eden kıdemli bir AB diplomatı. “Danimarka’nın yeşil tarım konusunda güvenilirliği var, ama bu modeli 26 ülkeye benimsetmek çok daha zor bir iş,” şeklinde belirtti.

Birleşik Bir Cephe Olmadan İlerleme

Trinity College Dublin’de emekli Avrupa tarım politikası profesörü Alan Matthews, Danimarka’nın yeşil tarım politikası alanında yalnız kaldığını vurguluyor. Diğer ülkelerin çoğu, Danimarka’nın izinden gitmekte isteksiz kalıyor.

Özellikle İrlanda, süt ve et endüstrilerini etkilerken iklim hedeflerini karşılamak için çaba sarf ediyor. Almanya ise artık yeşil denemelere ilgi duymayan bir muhafazakar hükümete sahip. Sağcı partiler, iklim vergisini sorguladı ve çiftçilerin işten çıkarılmaları ve üretim kaybı konusundaki kaygıları dile getirildi.

Matthews, Danimarka’nın Avrupa Komisyonu’nda bir müttefik bulabileceğini ifade etti, ancak bunun öncelikli alanlarda olmayacağına dikkat çekti.

“Tarım Komiseri Christophe Hansen ve DG AGRI, iklim veya yeşil gündemi önceliklendirmiyor; tarım politikası için şu anda öne çıkan kavramlar rekabetçilik ve dayanıklılık,” dedi ve CAP bütçesinden sorumlu olan tarım birimini kastetti.

Matthews, öte yandan, Komisyon’un iklim kanadı olan DG CLIMA’nın, “AB’nin 2040 yılına kadar %90 oranında iddialı hedefe ulaşabilmesi için tarımdan daha fazla katkı almayı gerektirdiğinin bilincinde olduğunu ve yeni politika araçları keşfetmeye açık olduklarını” belirtti. Ancak DG CLIMA’nın gelecekteki CAP müzakerelerinde merkezi bir konumda olmaması, hedeflerin etki seviyesini düşürüyor.

Danimarka’nın dönem başkanlığının AB tarım politikalarında köklü değişiklikler yaratması beklenmiyor; ancak kısa vadeli dalgalanmaların hâkim olduğu bir konjonktürde uzun vadeli düşünceyi teşvik etme konusunda bir katkı sağlayabilir.

2025 yılı sonunda açıklanması beklenen AB Biyoekonomi Stratejisi, Danimarka’ya sürdürülebilirliği daha az politik baskı altındaki endüstriyel fırsatlarla ilişkilendirerek liderlik fırsatı sunabilir. Bruus, çiftçilerin bir iş planı olmadan yeşil süreçlere geçemeyeceğini vurguladı. Ülkede, Yeşil Toprak Fonu gibi finansal destekler yeni vergi yükünü hafifletmeye çalışıyor. Ancak AB düzeyinde benzer bir öneri, bloğun bütçe anlayışında büyük değişimleri gerektirecek.

Özellikle Avrupa Birliği’nin bütçesine yönelik artan talepler ve 2027 sonrası Ortak Tarım Politikası’nda kimin ne alacağına dair önümüzdeki tartışmaların ışığında bu fikrin benimsenmesi zor görünüyor.

Danimarka’nın etkili olabilmesi için, cesur yeni yasalar çıkarmaktan çok, birçok kişinin unutmaya çalıştığı yeşil dönüşüm mücadelesini sürdürmeye odaklanması gerekiyor.

“`